Άρθρο του Μαργαρίτη ΣΧΟΙΝΑ στην 9η Επιθεώρηση της Διεθνούς και Ευρωπαικής Πολιτικής.

Ο εντοπισμός θέσης μέσω δορυφόρου συνιστά ένα είδος "διαστημικής πυξίδας" που μας επιτρέπει να εντοπίζουμε τη θέση μας με εξαιρετική ακρίβεια και ευκολία. Σύντομα οι συσκευές εντοπισμού θέσης μέσω δορυφόρου θα μας είναι απαραίτητες, ενώ σε λίγα χρόνια κάθε κινητό τηλέφωνο θα δέχεται δορυφορικά σήματα και θα μας ενημερώνει για την ακριβή θέση προσώπων, οχημάτων, πλοίων, αεροπλάνων, εμπορευμάτων ανά πάσα στιγμή και σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη βρισκόμαστε. Όπως δεν μπορούμε σήμερα να ζούμε χωρίς να ξέρουμε τι ώρα είναι, έτσι και αύριο το να γνωρίζουμε που ακριβώς βρισκόμαστε θα αποτελεί βασική μας ανάγκη.

Το ευρωπαϊκό σύστημα δορυφορικής πλοήγησης Galileo αποτελεί τον πυλώνα της αναδυόμενης ευρωπαϊκής διαστημικής πολιτικής και μια πραγματική, ευρωπαϊκή, εναλλακτική λύση στην καθιέρωση του υφιστάμενου μονοπωλίου του αμερικάνικου GPS. Οι αλλαγές που θα επιφέρει στην καθημερινότητά μας θα είναι αν όχι μεγαλύτερες, απόλυτα συγκρίσιμες με τις αλλαγές που προκάλεσε η είσοδος των κινητών τηλεφώνων στη ζωή μας.

Στην πλήρη ανάπτυξή του το Galileo θα βασίζεται σε έναν σχηματισμό 30 δορυφόρων τοποθετημένων σε μεσαία γήινη τροχιά ύψους περίπου 24.000 χλμ. που καλύπτουν συνεχώς το σύνολο της επιφάνειας της γης. Η επιλεγμένη διαμόρφωση είναι βέλτιστη δεδομένου ότι εξασφαλίζει την παρουσία τεσσάρων τουλάχιστον δορυφόρων επάνω από οποιοδήποτε σημείο της γης σε κάθε στιγμή. Η εκτόξευση του πρώτου πειραματικού δορυφόρου με την ονομασία GIOVE-A από τη βάση του Μπαϊκονούρ πραγματοποιήθηκε πριν από δύο χρόνια, ενώ σύντομα θα εκτοξευτεί και ο GIOVE-Β με στόχο να θέσει σε τροχιά το πρώτο ατομικό ρολόι εξαιρετικής ακριβείας. Η υλοποίηση του εγχειρήματος από τη λειτουργία των δορυφόρων μέχρι την πλήρη επιχειρησιακή ετοιμότητα του Galileo απαιτεί μία πενταετία. Το κόστος του είναι συγκριτικά χαμηλό αφού αγγίζει τα 3,4 δις. Ευρώ για την περίοδο 2007-2013, και είναι μικρότερο από το κόστος κατασκευής ενός νέου τερματικού αεροσταθμού στον αερολιμένα του Heathrow ή ίσο με το κόστος κατασκευής 150 χλμ. ημιαστικού αυτοκινητοδρόμου.

Με το Galileo η Ευρώπη εγκαθιστά το πρώτο παγκόσμιο σύστημα δορυφορικής ναυσιπλοΐας που σχεδιάστηκε για μη στρατιωτικούς σκοπούς, ανοικτό στη διεθνή συνεργασία και την εμπορική εκμετάλλευση. Το φάσμα των εφαρμογών του προγράμματος είναι ευρύτατο και καλύπτει τομείς από τις παραδοσιακές μεταφορές ως την επικοινωνία, την τοπογραφία, τη γεωργία, την αλιεία, την προστασία του περιβάλλοντος, την επιστημονική έρευνα και τον τουρισμό. Συγκεκριμένα, η δυνατότητα δορυφορικής πλοήγησης σε μεγάλες πόλεις με την συνδυασμένη χρήση του GPS και του Galileo θα αυξηθεί σημαντικά, ενώ το δεύτερο παρέχει επίσης τη δυνατότητα εντοπισμού θέσης σε κλειστούς χώρους. Το Galileo σε συνδυασμό με δεδομένα για το οδικό δίκτυο μπορεί να συμβάλλει στη μείωση της οδικής συμφόρησης και των τροχαίων ατυχημάτων, σε συντομότερες και αμεσότερες διαδρομές που μειώνουν την κατανάλωση καυσίμου και περιορίζουν τις ρυπογόνους εκπομπές. Οι εταιρείες μεταφορών θα μπορούν να παρακολουθούν με μεγαλύτερη ακρίβεια τις κινήσεις των φορτηγών και εμπορευματοκιβωτίων τους και θα μπορούν να καταπολεμούν αποτελεσματικότερα τις κλοπές και τις απάτες. Το Galileo συμβάλει στην προστασία του περιβάλλοντος αφού θα επιτρέπει τον εντοπισμό των ρυπαινόντων, την εποπτεία των κλιματικών φαινόμενων, την παρακολούθηση των μετακινήσεων άγριων ζώων ή ζώων υπό εξαφάνιση, την περιβαλλοντική έρευνα και μελέτη. Η ασφάλεια της εναέριας κυκλοφορίας θα βελτιωθεί σημαντικά, ενώ η χρονοσήμανση των οικονομικών συναλλαγών θα γίνεται πλέον με εξαιρετικά μεγάλη ακρίβεια. Οι αγρότες θα διαχειρίζονται τη φυτική και ζωική παραγωγή τους πιο αποτελεσματικά και εύκολα, οι φυσιολάτρες δεν θα χάνουν το δρόμο και τον προσανατολισμό τους, οι τουρίστες θα βρίσκουν εύκολα και γρήγορα αξιοθέατα, μουσεία, ξενοδοχεία, εστιατόρια.

Εάν βρισκόταν σε λειτουργία σήμερα το πρόγραμμα Galileo, πολλά πράγματα θα είχαν διαφορετική κατάληξη σχετικά με τις καταστροφικές πυρκαγιές του περασμένου καλοκαιριού, τις πλημμύρες στη Βόρεια Ελλάδα ή ακόμα και τα διάφορα ναυτικά ατυχήματα που πραγματοποιούνται κατά περιόδους στο Αιγαίο. Το Galileo συμβάλλει στην επιχειρησιακή λειτουργία των ομάδων διάσωσης με μεγαλύτερη ακρίβεια και αποτελεσματικότητα, ειδικά όταν αυτές λαμβάνουν χώρα σε δύσκολες μορφολογικά γεωγραφικές περιοχές. Βοηθά στην εκτίμηση του μεγέθους των καταστροφών (συνδυάζοντας πληροφορίες εντοπισμού θέσης και χαρτογράφηση περιοχών) και συμβάλλει στην εκτίμηση, ελαχιστοποίηση και πρόληψη κινδύνων (παρακολουθώντας φυσικά φαινόμενα όπως κατολισθήσεις, σεισμικές δονήσεις κ.α.). Τα κράτη που έχουν εκτεταμένη ακτογραμμή όπως η Ελλάδα, θα ωφεληθούν σημαντικά αφού το Galileo αποτελεί σημαντικό εργαλείο ελέγχου και εντοπισμού υπόπτων για την ακτοφυλακή και τις υπηρεσίες φύλαξης συνόρων γενικά. Τέλος, θα αποτελέσει σημαντικό εργαλείο αρωγής για ηλικιωμένους και άτομα με αναπηρία προσφέροντάς τους μεγάλο εύρος υπηρεσιών, στις οποίες μέχρι τώρα δεν είχαν πρόσβαση είτε γιατί πολύ απλά δεν ήταν διαθέσιμες, είτε λόγω του υψηλού τους κόστους.

Δεδομένου του πλήθους εφαρμογών υψηλής ποιότητας και τεχνολογίας που προσφέρει το Galileo, η πλειοψηφία των ευρωπαίων πολιτών υποστηρίζει την ανάπτυξή του και αναγνωρίζει την στρατηγική του σημασία τόσο για την εσωτερική όσο και την εξωτερική δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό καταδεικνύει έρευνα του Ευρωβαρόμετρου που δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο του 2007 (Flash EB Series No 211), σύμφωνα με την οποία το 80% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να αναπτύξει δικό της, αυτόνομο σύστημα δορυφορικής πλοήγησης. Από τους ερωτηθέντες, χρήστες ενός συστήματος δορυφορικής πλοήγησης ήταν το 20%, ενώ ένα επιπλέον ποσοστό 15% σκόπευε να το χρησιμοποιήσει στο μέλλον.

Η ανάπτυξη του Galileo εκφράζει τις φιλοδοξίες της Ένωσης στους τομείς του διαστήματος, της τεχνολογίας και της καινοτομίας. Μεταξύ των κρατών μελών υπάρχει ισχυρή πολιτική βούληση για να προχωρήσει το πρόγραμμα αυτό μπροστά παρά τις καθυστερήσεις ετών και τα προβλήματα χρηματοδότησης που παρατηρήθηκαν στο παρελθόν. Το Συμβούλιο από κοινού με το Κοινοβούλιο έδωσαν το Νοέμβριο του 2007 το πράσινο φως για να προχωρήσει το Galileo στη φάση της εγκατάστασης και εκμετάλλευσης, χρηματοδοτούμενο εξολοκλήρου από τον κοινοτικό προϋπολογισμό. Συμμετείχα ως αρμόδιος εισηγητής της Επιτροπής Προϋπολογισμών αλλά και ως μέλος της διαπραγματευτικής ομάδας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στη διαδικασία συνδιαλλαγής με το Συμβούλιο για την εύρεση κονδυλίων και συνέχιση του προγράμματος Galileo, και είμαι ευτυχής που οι προσπάθειές μας στέφτηκαν τελικά με επιτυχία χωρίς επιπλέον οικονομικό κόστος για κανέναν.

Το αμερικάνικο GPS –που είχε κατασκευαστεί για στρατιωτική χρήση την περίοδο του ψυχρού πολέμου- κατέχει σήμερα θέση μονοπωλίου στην παγκόσμια αγορά. Η ακρίβεια εντοπισμού θέσης του GPS είναι μέτρια, μεταβάλλεται ανάλογα με τον τόπο και το χρόνο και η αξιοπιστία του αμφίβολη. Παρουσιάζει αδυναμία κάλυψης περιοχών σε ακραία γεωγραφικά πλάτη όπως και αβέβαια ισχύς σήματος στις πυκνές περιοχές των αστικών κέντρων. Σε περίπτωση κρίσης το σήμα του μπορεί να διακοπεί απροειδοποίητα για τους εμπορικούς χρήστες λόγω του στρατιωτικού του χαρακτήρα, γεγονός που συνεπάγεται έλλειψη εγγύησης και υπευθυνότητας. Οι ανάγκες μας σήμερα σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να καλυφθούν από ένα και μόνο σύστημα και μάλιστα ατελές.

Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Galileo είναι πιο προηγμένο, με καλύτερες επιδόσεις και σαφώς ασφαλέστερο. Προσφέρει εντοπισμό θέσης με ακρίβεια ενός μέτρου χάρις στη δομή διάταξης των δορυφόρων και του συστήματος αναμετάδοσης στο έδαφος. Διαθέτει μεγαλύτερη αξιοπιστία αφού μπορεί να πληροφορεί το χρήστη για ενδεχόμενη βλάβη ή διακοπή εκπομπής σήματος και καλύπτει χωρίς απρόοπτα δύσκολες γεωγραφικές περιοχές όπως η βόρεια Ευρώπη. Η χρήση του Galileo θα είναι δωρεάν για τις βασικές εφαρμογές, όπως άλλωστε και στο GPS. Χρέωση θα υπάρχει μόνο για εκείνες τις εφαρμογές που απαιτούν πολύ υψηλή ποιότητα εξυπηρέτησης, τις οποίες το GPS ούτως ή άλλως αδυνατεί να προσφέρει. Το Galileo αποτελεί αυτή τη στιγμή ίσως το πιο σύνθετο και απαιτητικό τόλμημα για την Ευρώπη. Αν το κερδίσει, δεν θα έχει πλέον ανάγκη να βασίζεται στο αμερικανικό GPS και να διαιωνίζει μια κατάσταση εξάρτησης από ξένα σήματα με λίγο ή καθόλου έλεγχο επί της ποιότητας, της προσφοράς ή της τιμής τους.

Η αγορά υπηρεσιών δορυφορικής πλοήγησης προβλέπεται να αποφέρει 450 δις. Ευρώ ετησίως σε παγκόσμιο επίπεδο από το 2025, με τεράστια τεχνολογικά, οικονομικά και στρατηγικά οφέλη. Οι Ευρωπαϊκές βιομηχανίες που θα συμμετάσχουν στη φάση της εγκατάστασης και εκμετάλλευσης του προγράμματος αποκτούν σημαντικό τεχνολογικό ανταγωνιστικό προβάδισμα, ενώ παράλληλα δημιουργούνται περίπου 100,000 θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης. Η εκμετάλλευση του συστήματος Galileo από το 2010 μέχρι το 2030 θα γίνει με συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Το γεγονός αυτό προσφέρει πλήθος ευκαιριών προς εκμετάλλευση και από τους Έλληνες επιχειρηματίες, ειδικά από αυτούς που δραστηριοποιούνται στους τομείς των κατασκευών και της παροχής υπηρεσιών. Το όφελος είναι διπλό. Οι βιομηχανίες που θα συμμετάσχουν αποκτούν σημαντικό ανταγωνιστικό τεχνολογικό πλεονέκτημα, ενώ παράλληλα δημιουργούνται πολλές θέσεις απασχόλησης στον τομέα των ηλεκτρονικών, της αεροδυναμικής και του διαστήματος. Η Ελλάδα είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί τις δορυφορικές εφαρμογές λόγω τις γεωγραφικής της θέσης και να καταστήσει την ανάπτυξή τους μία από τις εθνικές της προτεραιότητες. Μέσω του Galileo η χώρα μας θα μπορούσε να μετατραπεί σε πρότυπο κέντρο ανάπτυξης δορυφορικών εφαρμογών στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων και της νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Το Galileo αποδεικνύει την δυναμική της Ευρώπης στο νέο παγκοσμιοποιημένο τεχνολογικό σκηνικό και αποτελεί την πιο σαφή απάντηση σε εκείνους που επιμένουν να κατηγορούν την Ε.Ε. για έλλειψη φιλοδοξίας. Σε αυτό το πλαίσιο, η χώρα μας έχει τη δυνατότητα να εκμεταλλευτεί τις νέες ευκαιρίες που παρουσιάζονται. Η καθημερινότητα μας αλλάζει σε λίγα χρόνια και μπορούμε να επηρεάσουμε αυτή την αλλαγή ως ισότιμος εταίρος μιας ολοένα και πιο φιλόδοξης Ευρωπαϊκής Ένωσης.