Ομιλία Μαργαρίτη Σχοινά στη συζήτηση Στρογγυλής Τράπεζας του Economist
με την Ελληνική Κυβέρνηση για τις μεταρρυθμίσεις στις πολιτικές υγείας
και φαρμάκου. Αθήνα 9.7.14
Paving the way to Greece's Recovery
«The significance of healthcare reform and the Greek pharmaceutical industry»
ΕισαγωγήPaving the way to Greece's Recovery
«The significance of healthcare reform and the Greek pharmaceutical industry»
• Το Economist Roundtable είναι μια από τις κορυφαίες εκδηλώσεις προβληματισμού και διαλόγου υψηλού επιπέδου στα κρίσιμα ζητήματα της οικονομίας και αποτελεί σήμερα θαυμάσια ευκαιρία το γεγονός ότι συζητάμε για τον ευαίσθητο τομέα της υγείας, τη μεταρρύθμισή του, αλλά και τις ευκαιρίες επιχειρηματικής ανάπτυξης γύρω από την υγεία και ειδικά για τη βιομηχανία φαρμάκου.
• Στην υγεία συγκεντρώνονται σήμερα από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στην πολυμέτωπη μάχη που δίνει η χώρα μας τα τελευταία χρόνια για να υπερβεί την κρίση.
• Ας μην ξεχνάμε ότι σε όλες τις προηγμένες χώρες τα συστήματα υγείας βρίσκονται υπό μεγάλη πίεση υπό το βάρος του αυξανόμενου κόστους ιατρικής φροντίδας αλλά και της γήρανσης του πληθυσμού.
• Η πίεση αυτή γίνεται πολλαπλάσια όταν μια χώρα όπως η Ελλάδα αντιμετωπίζει μια χωρίς προηγούμενο οικονομική και δημοσιονομική κρίση και καλείται από τη μια να εξορθολογίσει τις δαπάνες υγείας για επιτακτικούς δημοσιονομικούς σκοπούς και από την άλλη να διατηρήσει ή και να ενισχύσει το δίκτυ ασφαλείας για τους πλέον αδύναμους συμπολίτες σε μια περίοδο κρίσης.
Ορισμένες διαπιστώσεις
• Ας ξεκινήσουμε με ορισμένα δεδομένα για την υγεία στην Ελλάδα.
• Με βάση τα συγκριτικά στοιχεία, η γενική μακροσκοπική εικόνα μοιάζει καλή:
o Το προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα είναι λίγο υψηλότερο από το μέσον όρο των χωρών του ΟΟΣΑ (80.8 years in 2011, almost a year higher than the OECD average 80.1),
o ενώ οι δαπάνες για την υγεία ανήλθαν στο 9,1% του ΑΕΠ το 2011, λίγο χαμηλότερα από το μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ (9.3%).
• Ωστόσο, μια πιο προσεκτική ανάλυση των στοιχείων φανερώνει σοβαρά προβλήματα και στρεβλώσεις:
o Μέχρι την έλευση της κρίσης, οι δαπάνες υγείας στην Ελλάδα αυξανόντουσαν με υψηλό ρυθμό, κατά μέσον όρο 5,7% ετησίως μεταξύ 2000-2009 και είχαν ξεπεράσει μάλιστα κάποια στιγμή και το 10% του ΑΕΠ.
o Στην Ελλάδα, μόλις το 65% των δαπανών υγείας χρηματοδοτείται από δημόσιους πόρους, ποσοστό πολύ χαμηλότερο από το μέσο όρο του ΟΟΣΑ που είναι 72%.
o Στην Ελλάδα έχουμε πιο πολλούς ιατρούς ανά κάτοικο από οποιαδήποτε άλλη χώρα του ΟΟΣΑ, (6,1 ιατροί ανά 1.000 κατοίκους, το διπλάσιο από το μέσο όρο ΟΟΣΑ που είναι 3,2).
o Από την άλλη, έχουμε μόλις 3,3 νοσοκόμες (ή νοσοκόμους) ανά 1.000 κατοίκους, έναντι 8,7 κατά μέσο όρο στον ΟΟΣΑ (στοιχεία 2009).
o Η Ελλάδα έχει από τις υψηλότερες αναλογίες μαγνητικών (MRI) και αξονικών τομογράφων (CT scanners) σε σχέση με τον πληθυσμό. Το 2010, στην Ελλάδα υπήρχαν 22,6 μαγνητικοί τομογράφοι για 1 εκατομμύριο κατοίκους έναντι 13,3 κατά μέσον όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ. Οι αξονικοί τομογράφοι αναλογούσαν σε 34,3 για 1 εκατομμύριο κατοίκους έναντι 23,2 κατά μέσον όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ.
o Τέλος, μεταξύ 2000 και 2008 η φαρμακευτική δαπάνη υπερτριπλασιάστηκε στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα η χώρα μας το 2008 να έχει την υψηλότερη κατά κεφαλή φαρμακευτική δαπάνη ανά κάτοικο μεταξύ των χωρών της ΕΕ και επίσης την υψηλότερη αναλογία φαρμακευτικής δαπάνης στο σύνολο των δαπανών υγείας, 25%. Στο άλλο άκρο βρίσκεται η Δανία με φαρμακευτική δαπάνη που αντιστοιχεί μόλις στο 10% του συνόλου των δαπανών υγείας.
• Κατά συνέπεια, πίσω από τη φαινομενικά καλή εικόνα, προϋπήρχαν σοβαρά προβλήματα που καλούσαν σε άμεση δράση και παρέμβαση.
• Επιπλέον, με την οικονομική κρίση, τα δεδομένα επιδεινώθηκαν. Από τη μια πλευρά, η κρίση οδήγησε αναπόφευκτα σε μείωση της κρατικής χρηματοδότησης, ενώ από την άλλη πλευρά επιδεινώθηκαν κρίσιμοι οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες όπως είναι το εισόδημα και η εργασία που επηρεάζουν αρνητικά την υγεία των πολιτών.
• Η ανασυγκρότηση και προσαρμογή του χώρου της Υγείας στα νέα δεδομένα κατέστη αναγκαία για τη δημιουργία ενός βιώσιμου, αλλά και αποτελεσματικού και δίκαιου συστήματος Υγείας.
Reforms - Η πρόοδος μέχρι σήμερα
• Με το ξέσπασμα της κρίσης, όπως και στους περισσότερους τομείς της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της χώρας, έτσι και στον τομέα της υγείας μπήκαμε σε μια φάση επώδυνης και γρήγορης προσαρμογής που επέβαλλε τον άμεσο σχεδιασμό και υλοποίηση μιας σειράς διαρθρωτικών αλλαγών σε όλα τα επίπεδα.
• Πολλές μεταρρυθμίσεις έχουν τεθεί σε εφαρμογή, με στόχο να καταστήσουν το σύστημα πιο αποδοτικό, να περιορίσουν τη σπατάλη και να βελτιώσουν παράλληλα την ικανότητα παρακολούθησης και ελέγχου του συστήματος υγείας. Στο χώρο της υγείας είναι σε εξέλιξη από τις πιο θεμελιώδεις αλλαγές στη χώρα μας.
• Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες για το τι έγινε μέχρι σήμερα γιατί έγιναν πάρα πολλά, παρά μόνο να υπενθυμίσω επιγραμματικά:
o Η ριζική μεταρρύθμιση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, με ένα ενιαίο, δημόσιο και καθολικό σύστημα για όλους τους πολίτες.
o Η δημιουργία του Εθνικού Οργανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥΥ) με τη συγχώνευση των παροχών υγείας των 4 κύριων Ασφαλιστικών Ταμείων σε ένα Φορέα που καλύπτει πια το 95% του πληθυσμού και η μετατροπή του ΕΟΠΥΥ σε αποκλειστικό αγοραστή υπηρεσιών Υγείας από το δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, ώστε να επιτευχθεί αποτελεσματικότερος έλεγχος του κόστους.
o Σημαντικές αλλαγές είναι σε εξέλιξη και στη Δευτεροβάθμια Φροντίδα Υγείας, με συνενώσεις και αλλαγές σκοπού δομών και μέτρα βελτίωσης της διαχείρισης.
o Η προσπάθεια δημιουργίας ενός Δικτύου Προστασίας που θα εξασφαλίζει ένα ελάχιστο επίπεδο παροχής υπηρεσιών Υγείας σε όλους τους πολίτες, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που έχουν χάσει την ασφαλιστική τους κάλυψη.
o Δραστικά μέτρα για τον περιορισμό της δαπάνης φαρμάκου, όπως η ηλεκτρονική συνταγογράφηση, η προώθηση της χρήσης γενοσήμων, η θετική λίστα φαρμάκων, η συνταγογράφηση με βάση τη δραστική ουσία, η θέσπιση ορίων και αυτόματων μηχανισμών όπως ο μηχανισμός αυτόματης επιστροφής υπερβάσεων (το λεγόμενο «claw back»).
Results - Αποτελέσματα
• Η προσπάθεια αυτή, αν και είναι σε εξέλιξη, έχει σημειώσει ήδη σημαντικά αποτελέσματα.
• Η δημόσια δαπάνη για την υγεία εξορθολογίστηκε κατά 25% μεταξύ 2009 και 2012, ενώ αυξανόταν με ετήσιο ρυθμό κατά μέσο όρο μεγαλύτερο του 5% τα προηγούμενα χρόνια.
• Η μείωση της κρατικής φαρμακευτικής δαπάνης ήταν επίσης σημαντική: από περίπου 5 δις € το 2009 σε περίπου 2,5 δις € το 2013 και με στόχο τα 2 δις € φέτος το 2014. Αθροιστικά από το 2010, από την έναρξη της πρώτης προσπάθειας ηλεκτρονικής συνταγογράφησης έως σήμερα, εξοικονομήθηκαν πάνω από 3,5 δις €.
Looking Ahead - Προκλήσεις
• Βεβαίως, παρά τα απτά αποτελέσματα, ο δρόμος ήταν και εξακολουθεί να είναι δύσκολος. Σημαντικές προκλήσεις παραμένουν μπροστά μας, καθώς η Ελλάδα εφαρμόζει μέσα σε πολύ λίγα χρόνια αλλαγές και μεταρρυθμίσεις που σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες σχεδιάστηκαν και τέθηκαν σε εφαρμογή με πολύ μεγαλύτερη άνεση χρόνου.
• Άμεση προτεραιότητα αποτελούν:
• Η διεύρυνση της χρήσης γενοσήμων (στην Ελλάδα κυμαίνεται στο 18% έναντι στόχου 60% ενώ σε μερικές Ευρωπαϊκές φτάνει και το 80%) με σύστημα κινήτρων και υποχρεώσεων για τη χρήση τους και η βελτίωση του συστήματος τιμολόγησης των φαρμάκων,
• Το benchmarking, η ενίσχυση των θεραπευτικών πρωτοκόλλων και η κεντρικοποίηση των προμηθειών για τα νοσοκομεία,
• Η μεγαλύτερη έμφαση στις ηλεκτρονικές υπηρεσίες και συναλλαγές σε όλο τον κύκλο της υγείας (πχ ηλεκτρονικός φάκελος ασθενούς),
• Ο έλεγχος των δαπανών για ιδιωτικές κλινικές και διαγνωστικές εξετάσεις όπου παρατηρούνται ανησυχητικές τάσεις.
• Τέλος, είναι σημαντικό να συνεχιστεί η προσπάθεια εξασφάλισης πρόσβασης σε ελάχιστες δημόσιες υπηρεσίες υγείας στους πολίτες που έχουν χάσει τα ασφαλιστικά τους δικαιώματα.
Lessons learned – Τα διδάγματα
• Συμπερασματικά, θα ήθελα να κάνω 3 επισημάνσεις όσον αφορά τις σημαντικές αλλαγές που συντελούνται στο χώρο της υγείας.
• Πρώτον, οι αλλαγές αυτές επιφέρουν ήδη τεράστιο δημοσιονομικό όφελος στη χώρα, στους Έλληνες πολίτες και φορολογούμενους. Δισεκατομμύρια ευρώ εξοικονομήθηκαν ήδη, ενώ πολλά μπορούν ακόμα να εξοικονομηθούν βελτιώνοντας την αποτελεσματικότητα και το value for money του συστήματος. Αντιλαμβανόμαστε όλοι πόσο πιο οξύ θα ήταν το δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας αλλά και το πρόβλημα της χρηματοδότησης του συστήματος υγείας αν δεν είχαν εξοικονομηθεί τα ποσά αυτά.
• Δεύτερον, οι αλλαγές αυτές έχουν έντονο διαρθρωτικό χαρακτήρα. Δεν είναι συγκυριακές περικοπές δαπανών δημοσιονομικού χαρακτήρα, είναι στην πλειονότητά τους αλλαγές μόνιμου χαρακτήρα. Αλλάζουν ριζικά τη φιλοσοφία λειτουργίας και τις διαδικασίες του συστήματος, μειώνεται η σπατάλη, προωθείται η αποτελεσματικότητα και η ανταπόδοση υπηρεσιών για τα χρήματα του Έλληνα φορολογουμένου που δαπανά το κράτος. Με αυτή την έννοια, όσο επώδυνες και αν μοιάζουν οι αλλαγές αυτές στην παρούσα στιγμή, θα είναι ένα τεράστιο κεκτημένο για τη χώρα και μετά το τέλος της κρίσης. Σιγά-σιγά, κτίζεται ένα σύστημα υγείας που θα είναι βιώσιμο σε βάθος χρόνου και θα παρέχει στην πραγματικότητα καλύτερες υπηρεσίες με καλύτερο κόστος, με σεβασμό στο δημόσιο χρήμα.
• Τρίτον, οι αλλαγές αυτές είναι το αποτέλεσμα μιας αποτελεσματικής και πολύπλευρης συνεργασίας. Ως Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δουλέψαμε εντατικά με τις Ελληνικές Αρχές, που είναι αυτές που είχαν πάντα την ευθύνη λήψης των αποφάσεων και της εφαρμογής αυτών. Η Επιτροπή συνέδραμε τις Ελληνικές Αρχές, διαθέτοντας σημαντικές δυνάμεις μέσω της Ομάδας Δράσης (Task Force) για την Ελλάδα και εμπειρογνώμονες υψηλού επιπέδου από τα Κράτη Μέλη, ενώ υπήρξε συνεργασία και με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO). Με αυτή την έννοια, η Ελλάδα είχε στη διάθεσή της την καλύτερη τεχνογνωσία διεθνώς προκειμένου να σχεδιάσει αλλαγές προσαρμοσμένες στις δικές της ανάγκες.
Φαρμακοβιομηχανία
• Τέλος, πριν κλείσω θέλω να κάνω μια σύντομη αναφορά στην εγχώρια βιομηχανία φαρμάκου.
• Οι μεγάλες αλλαγές στο χώρο της υγείας συνιστούν ένα νέο περιβάλλον που επιβάλλει και την ανατοποθέτηση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας που δραστηριοποιείται στο χώρο της υγείας με στόχο την παροχή καλύτερων και ανταγωνιστικών υπηρεσιών με βάση διεθνή πρότυπα.
• Με τις δραστικές αλλαγές στον τομέα του φαρμάκου και τη μεγάλη μείωση των δαπανών, θα περίμενε κανείς η εγχώρια βιομηχανία φαρμάκου να έχει βρεθεί αντιμέτωπη με ανυπέρβλητα προβλήματα.
• Αυτό όχι μόνο δεν συνέβη, γιατί έχει γερές βάσεις, με σημαντική συμβολή στην απασχόληση, στο ΑΕΠ και στις εξαγωγές της χώρας.
• Η συμβολή του κλάδου στην εγχώρια μεταποιητική δραστηριότητα ακολούθησε ανοδική πορεία την προηγούμενη δεκαετία, φτάνοντας το 10% (της συνολικής μεταποιητικής παραγωγής) το 2010. Η αναλογία αυτή είναι η τρίτη υψηλότερη στην Ε.Ε. έπειτα από εκείνη της Σλοβενίας και της Δανίας.
• Το 2012, το 22% των δαπανών Έρευνας και Ανάπτυξης (R&D) στην Ελλάδα κατευθύνθηκε στον τομέα του φαρμάκου.
• Οι εξαγωγές φαρμακευτικών προϊόντων, που κατέχουν την τέταρτη θέση στο σύνολο των εξαγωγών της ελληνικής μεταποίησης, σημείωσαν αξιοπρόσεκτη αντοχή μέσα στην καρδιά της κρίσης , παρά τα πολύ σοβαρά προβλήματα ρευστότητας, χρηματοδότησης και “country risk”, που αντιμετώπισαν οι επιχειρήσεις.
• Οι εξαγωγές σημείωσαν ανάκαμψη το 2013 και ανήλθαν σε 270 εκατ. € (σε αξία), ενώ η προσδοκία είναι να ανέλθουν στα 300 εκ. € το 2014.
• Αυτό σημαίνει ότι σημαντικές δυνάμεις του κλάδου αντιδρούν θετικά και μετατρέπουν την κρίση αυτή σε ευκαιρία ανασύνταξης και αναπροσανατολισμού με στόχο την εξωστρέφεια και την ανάπτυξη ανταγωνιστικών και καινοτόμων προϊόντων.
• Η δυναμική του κλάδου μπορεί να ενισχυθεί περαιτέρω με την εμμονή στην προσπάθεια της καινοτομίας, της εξωστρέφειας, της ανάπτυξης περισσότερων Ελληνικών πατεντών, της παραγωγής γενοσήμων, της καλύτερης διασύνδεσης με την έρευνα στα πανεπιστήμια καθώς και με τα νοσοκομεία για τις κλινικές έρευνες.
Κλείσιμο
• Στο χώρο της υγείας, πολλά απομένουν ακόμα να γίνουν, αλλά έχουν γίνει ήδη πολλά και το σύστημα υγείας μπαίνει σε μια βιώσιμη πορεία.
• Υπάρχει πια μια γερή βάση στην οποία μπορεί κανείς να θεμελιώσει ένα σύστημα υγείας καλύτερης ποιότητας και πιο αποδοτικό. Αν το στοίχημα αυτό κερδηθεί, τότε θα μπορούμε να πούμε ότι η Ελλάδα έκανε την κρίση ευκαιρία να κτίσει κάτι καλύτερο.
• Η Ελλάδα μπορεί να αποτελέσει καλό παράδειγμα και να εξέλθει πιο δυνατή από αυτή την κρίση, αξιοποιώντας κατάλληλα τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
• Η κρίση αυτή μπορεί επίσης να αποτελέσει την ευκαιρία ανασύνταξης σε υγιείς βάσεις της ιδιωτικής πρωτοβουλίας που δραστηριοποιείται στο χώρο της υγείας, ειδικά της εγχώριας φαρμακοβιομηχανίας που μπορεί να γίνει πιο ανταγωνιστική, πιο εξαγωγική και καινοτόμα.
• Η πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας για όλους με καλύτερο κόστος αποτελεί προτεραιότητα για τις αξίες που εκπροσωπεί η Ευρωπαϊκή Ένωση και για κάθε σύγχρονο Ευρωπαϊκό κράτος.
• Η υγεία είναι τελικά θέμα κοινωνικής δικαιοσύνης και ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Σχόλια
(0)
