Άρθρο στο περιοδικό Ναυτικά Χρονικά
Τεύχος Μαρτίου 2009

Βιώνουμε σήμερα τις συνέπειες μιας παγκόσμιας κρίσης που ξεκίνησε ως χρηματοπιστωτική, εξελίχθηκε σε οικονομική και κινδυνεύει να καταλήξει σε κρίση ανεργίας με κίνδυνο να επηρεάσει και τις βασικές συνιστώσες τις πολιτικής και κοινωνικής μας ανάπτυξης .

Δεν πρέπει να ξεχνάμε από πού ξεκίνησαν όλα: την κρίση γέννησε ένα εκκεντρικό αγγλοσαξωνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα που λειτουργούσε χωρίς εποπτεία και θεσμικό έλεγχο και βασιζόταν αποκλειστικά σε μία επίπλαστη ρευστότητα που έπρεπε να διοχετευθεί εδώ κι εκεί. Η αμερικανική ιδίως οικονομία είχε φτάσει στα όρια του παραδόξου με χρηματιστές και τραπεζικά στελέχη να διάγουν μια πολυτελή ζωή με εικονικά χρήματα, την ίδια στιγμή που οι οργανισμοί για τους οποίους ήταν υπεύθυνα, δάνειζαν, επένδυαν, - ή απλώς έπαιζαν- με κεφάλαια χωρίς καμία εγγύηση αποπληρωμής.

Στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο οικονομικό σκηνικό όπου οι ροές των κεφαλαίων είναι υπερεθνικές ενώ οι κανόνες – όπου αυτοί υπάρχουν-, η λογοδοσία και ο δημοκρατικός έλεγχος παραμένουν σε εθνικό επίπεδο, ήταν απλά θέμα χρόνου η επιμόλυνση και των ευρωπαϊκών οικονομιών από τον εισαγόμενο ιό της κρίσης.

Η ιστορία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης είναι γεμάτη από παραδείγματα κρίσεων που αποτέλεσαν την αφορμή για νέες ευκαιρίες που διορθώνουν τα κακώς κείμενα, επαναπροσδιορίζουν τις συλλογικές μας προτεραιότητες και γεννούν φρέσκες κοινές λύσεις σε κοινά προβλήματα.

Πιστεύω ότι η Ευρώπη αλλά και η χώρα μας βρίσκονται σε ένα τέτοιο σταυροδρόμι.

Πέρα από την αντίδραση των κρατών μελών της ΕΕ στις συνέπειες της κρίσης στην πραγματική οικονομία, είναι εξαιρετικά επείγον να αποφασίσουμε ένα θεσμικό πλαίσιο κανονιστικών διατάξεων που θα προλαμβάνει παρόμοιες καταστάσεις στο μέλλον αλλά και να δώσουμε προοπτική στον πολίτη για ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο που θα επαναφέρει τη δημοσιονομική σταθερότητα και θα στηρίζει τους ασθενέστερους. Ένα νέο πρότυπο οικονομικής αρχιτεκτονικής που θα διορθώνει τις ατέλειες της παγκοσμιοποίησης χωρίς να την καταργεί.

Σε επίπεδο αντίδρασης, το ευρωπαϊκό  σχέδιο εξόδου από την κρίση παράλληλα με τα ανάλογα εθνικά σχήματα που διασυνδέονται μεταξύ τους μέσω της λογικής της εσωτερικής αγοράς αλλά και της συνοχής της ευρωζώνης έχει ήδη δρομολογηθεί. Η εγγύηση των καταθέσεων, η επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών ως όχημα αναζωογόνησης της πραγματικής οικονομίας, η αύξηση των δημοσίων επενδύσεων  αλλά και η χαλάρωση των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις αποτελούν το κέντρο βάρους της ευρωπαϊκής στρατηγικής. Απομένει η εφαρμογή στην πράξη αυτού του σχεδιασμού που προϋποθέτει fair play  από όλους όσους έχουν την ευθύνη υλοποίησής του στις Βρυξέλλες, τη Φρανκφούρτη και τις εθνικές πρωτεύουσες .

Σε επίπεδο πρόληψης, τίποτα δεν θα είναι το ίδιο στο θεσμικό πλαίσιο του παγκόσμιου και ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος μετά την κρίση. Θα υπάρξουν κανόνες, εποπτεία, λογοδοσία και δημοκρατικός έλεγχος εκεί όπου άνθισε η ανομία , οι δήθεν δεσμεύσεις για αυτορύθμιση και η εξαπάτηση των πολλών από τους λίγους. Κανόνες για την κεφαλαιουχική επάρκεια των τραπεζών, για την αποτίμηση πολύπλοκων χρηματοπιστωτικών προϊόντων, για τον έλεγχο των ελεγχόντων όπως οι οργανισμοί αποτίμησης πιστοληπτικής ικανότητας και για τις αμοιβές των τραπεζικών στελεχών που μέχρι σήμερα εξαρτιόταν από την εικονική και όχι την πραγματική οικονομία.

Σε επίπεδο ανάδειξης ενός νέου αναπτυξιακού μοντέλου που θα συνδυάζει δημοσιονομική σταθερότητα και στήριξη όσων έχουν ανάγκη από βοήθεια, η Ευρώπη μπορεί να διαδραματίσει ένα νέο ιστορικό ρόλο. Με τις συλλογικές άμυνες της ευρωζώνης που αποδείχθηκαν εξαιρετικά αποτελεσματικές στη μέχρι τώρα διαχείριση της κρίσης αλλά και τη δέσμευση όλων των κυβερνήσεων της ΕΕ να πορευθούν συντεταγμένα στο μέλλον, η Ευρώπη μπορεί να τα καταφέρει. Οι νέες προοπτικές που ανοίγει η πράσινη οικονομία και η έξυπνη ανάπτυξη, οι υπερεπαρκείς κοινοτικοί πόροι που τουλάχιστον μέχρι το 2013 θα διορθώνουν τις περιφερειακές ανισότητες και η διακηρυγμένη συνοχή της ευρωζώνης προσφέρουν το σωστό μείγμα πολιτικής για την μετά- κρίση εποχή.

Τέλος, η χώρα μας ως αναπόσπαστο στοιχείο αυτής της συλλογικότητας επωφελείται από την καλύτερη δυνατή άμυνα στο σημερινό κλίμα  όπου «η αβεβαιότητα είναι η μόνη βεβαιότητα» όπως εύστοχα παρατήρησε ο Πρωθυπουργός στη Βουλή. Μέσα από ένα καλόπιστο διάλογο με την ΕΕ και τους εταίρους μας θα αποσαφηνίσουμε το ενδεδειγμένο πρόγραμμα οικονομικής δράσης που θα μας επαναφέρει σύντομα στη σταθερότητα χωρίς όμως να προκαλέσει κοινωνική έκρηξη. Πέρα από τους άκοπους και ευκαιριακούς χαρακτηρισμούς, η ελληνική οικονομία αντέχει όντας μία από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές  με θετικό πρόσημο ανάπτυξης και ανεκτά επίπεδα ανεργίας. Απαραίτητη βέβαια προϋπόθεση για να πετύχουμε σε αυτή τη στόχευση αποτελεί η ομοθυμία  των πολιτικών δυνάμεων της χώρας , η υπευθυνότητα των κοινωνικών της εταίρων  και φυσικά το κοινωνικό consensus.

Επιγραμματικά, αν δράσουμε με αποφασιστικότητα και συνέπεια στο τρίπτυχο αντίδραση- πρόληψη- νέο αναπτυξιακό πρότυπο μπορούμε να μετατρέψουμε τη σημερινή κρίση σε αυριανή ευκαιρία . Γιατί όπως έλεγε και ο Α. Αϊνστάιν: « Τα σοβαρά μας προβλήματα δεν μπορούν να  βρουν τη λύση τους αν επιμείνουμε στον ίδιο τρόπο σκέψης: αυτόν που είχαμε όταν τα δημιουργήσαμε.»