Ερώτηση: Ποια ήταν τα μέχρι πρότινος προβλήματα χρηματοδότησης του προγράμματος;

Μαργαρίτης Σχοινάς: Παρά το συγκριτικά χαμηλό του κόστος του Galileo, παρατηρήθηκαν καθυστερήσεις και προβλήματα στη χρηματοδότηση του προγράμματος. Ενδεικτικά αναφέρω ότι η συνολική επένδυση για την ανάπτυξη του προγράμματος είναι μικρότερη του κόστους κατασκευής ενός νέου τερματικού αεροσταθμού στον αερολιμένα του Heathrow ή ίση με εκείνη της κατασκευής 150 χλμ. ημιαστικού αυτοκινητοδρόμου.
Σύμφωνα με την αρχική πρόταση της Επιτροπής το 2004, οι φάσεις της εγκατάστασης και εκμετάλλευσης του προγράμματος Galileo θα αποτελούσαν αντικείμενο παραχώρησης στον ιδιωτικό τομέα. Στο πλαίσιο αυτό η Ευρωπαϊκή Κοινότητα θα συμμετείχε μέσω του κοινοτικού προϋπολογισμού με περίπου 1 δις Ευρώ για την περίοδο 2007-2013. Βέβαια, αυτό που ανέτρεψε άρδην τον αρχικό σχεδιασμό ήταν οι δυσκολίες που παρουσιάστηκαν κατά τις διαπραγματεύσεις για τη σύμβαση παραχώρησης, οι οποίες αποδείχθηκαν τελικά ανυπέρβλητες και οδήγησαν σε αποτυχία.

Δεδομένου ότι το Galileo αποτελεί πρόγραμμα στρατηγικής σημασίας για την Ευρωπαϊκή Ένωση που υπερβαίνει κατά πολύ το πλαίσιο ενός απλού ερευνητικού προγράμματος, αποφασίστηκε από κοινού στις αρχές του 2007 η πλήρης κάλυψη της δαπάνης για το σύνολο της εγκατάστασης του Galileo από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, δηλαδή από τον κοινοτικό προϋπολογισμό. Το πρόβλημα που αυτομάτως δημιουργήθηκε από μια τέτοια απόφαση ήταν το ζήτημα εξεύρεσης επιπλέον πόρων. Ενώ αρχικά η Ευρωπαϊκή Κοινότητα θα συμμετείχε με 1 δις Ευρώ, ξαφνικά βρέθηκε σε μία κατάσταση που έπρεπε να καλύψει το σύνολο των εξόδων που συνεπάγεται η εγκατάσταση του προγράμματος και ανέρχεται σε περίπου 3,4 δις Ευρώ για την περίοδο 2007-2013.

Ερ.: Πώς ξεπεράστηκαν τελικά τα εμπόδια αυτά και από πού θα αντληθούν τα απαραίτητα κονδύλια;

Μ.Σ.: Όπως είναι γνωστό, η Ευρωπαϊκή Ένωση προγραμματίζει τις δαπάνες της για μια χρονική περίοδο πολλών ετών, γεγονός που διευκολύνει τον προγραμματισμό και τη διαχείριση των κονδυλίων. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στο πλαίσιο των δημοσιονομικών προοπτικών 2007-2013. Πέραν του 1 δις. Ευρώ που είχε ήδη προβλεφτεί, η εξεύρεση του επιπλέον ποσού των 2,4 δις Ευρώ που απαιτείται για την κάλυψη του συνόλου της εγκατάστασης του Galileo και που δεν υπήρχε στον αρχικό προγραμματισμό, όπως είναι φυσικό απαίτησε την ανάγκη αναθεώρησης του υφιστάμενου δημοσιονομικού πλαισίου.
Οι αποφάσεις επί του κοινοτικού προϋπολογισμού λαμβάνονται μετά από συνεννόηση μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, κατόπιν προτάσεως της Επιτροπής. Έτσι λοιπόν, στα τέλη Νοεμβρίου 2007 το Κοινοβούλιο με το Συμβούλιο αποφάσισαν να καλύψουν το ποσό των 2,4 δις Ευρώ από κυρίως, μη χρησιμοποιηθέντα κονδύλια γεωργικών επιδοτήσεων για το έτος 2007 και κονδύλια που θα διατεθούν από το έβδομο πρόγραμμα πλαίσιο έρευνας. Τα κονδύλια που αρχικά είχαν προβλεφθεί για γεωργικές επιδοτήσεις έμειναν τελικά στο ταμείο της Ένωσης λόγω αύξησης της ισοτιμίας του Ευρώ στις διεθνείς αγορές συναλλάγματος.
Είμαι ιδιαίτερα υπερήφανος που ως εισηγητής για το πρόγραμμα Galileo στην Επιτροπή Προϋπολογισμού και μέλος της Ομάδας Συνδιαλλαγής μεταξύ του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, συνέβαλα στην εξασφάλιση των απαραίτητων πόρων χωρίς επιπρόσθετο κόστος για κανέναν.

Ερ.: Ποια είναι πλέον τα επόμενα βήματα για την προσεχή πενταετία;

Μ.Σ.: Όπως καταλαβαίνετε η υλοποίηση του εγχειρήματος από τη λειτουργία των δορυφόρων μέχρι την πλήρη επιχειρησιακή ετοιμότητα του Galileo απαιτεί χρόνο και αναφέρομαι σε ένα χρονικό ορίζοντα πενταετίας.
Το Galileo αποτελεί αυτή τη στιγμή ίσως το πιο σύνθετο και απαιτητικό τόλμημα για την Ευρώπη. Αν το κερδίσει, δεν θα έχει πλέον ανάγκη να βασίζεται στο αμερικανικό GPS και να διαιωνίζει μια κατάσταση εξάρτησης από ξένα σήματα με λίγο ή καθόλου έλεγχο επί της ποιότητας, της προσφοράς ή τιμής τους.
Το αισιόδοξο και ίσως το πιο σημαντικό σε αυτή την υπόθεση είναι ότι υπάρχει μεταξύ των κρατών μελών ισχυρή πολιτική βούληση για να προχωρήσει το πρόγραμμα αυτό μπροστά, παρά τις καθυστερήσεις που είχαν παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια. Πλέον η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να προχωρήσει στην υλοποίηση της επόμενης φάσης του Galileo που συνίσταται κατά κύριο λόγο στην κατασκευή 30 δορυφόρων και των επίγειων σταθμών για την αναμετάδοση των σημάτων στους χρήστες καθώς επίσης και την ανάπτυξη συγκεκριμένων ρυθμιστικών πρωτοβουλιών και μιας σειράς μέτρων όπως για παράδειγμα η πολιτική πρόσβασης σε κυβερνητικές υπηρεσίες, η τιμολογιακή πολιτική, η θέσπιση πλαισίου Ευρωπαϊκής Ραδιοπλοήγησης.


Ερώτηση: Ποιες χώρες και κοινοτικοί φορείς επωμίζονται τη διαχείριση, οικονομική και επιχειρησιακή, του Galileo; Συμμετέχει στο πρόγραμμα ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ΕΟΔ);

Μαργαρίτης Σχοινάς: Και τα είκοσι επτά κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμμετέχουν ενεργά στην παρακολούθηση και διαχείριση του Galileo.
Η πολιτική εποπτεία ασκείται άμεσα από το Συμβούλιο, δηλαδή τους εκπροσώπους των κρατών μελών, και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δηλαδή τους εκλεγμένους εκπροσώπους των πολιτών. Στο πλαίσιο αυτό τα κράτη μέλη παρέχουν τη γενική καθοδήγηση για όλες τις σημαντικές πτυχές του προγράμματος.
Η γενική αρμοδιότητα διαχείρισης του προγράμματος ασκείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία λογοδοτεί έναντι του Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενεργεί ως υπεύθυνος του προγράμματος, επιβλέποντας όλες τις συμβάσεις ανάπτυξης, προμηθειών, λειτουργίας, συντήρησης και εκμετάλλευσης που σχετίζονται με την υποδομή του συστήματος. Το γεγονός ότι «προικίσαμε» το πρόγραμμα με 100% κοινοτική χρηματοδότηση, γεννάει την υποχρέωση καλής διαχείρισης και πολιτικής λογοδοσίας στο θεσμικό επίπεδο της Ε.Ε.


Ερ.: Με ποιο τρόπο και σε τι ποσοστό συμμετέχουν ιδιωτικές εταιρείες στο πρόγραμμα;

Μ.Σ.: Όσον αφορά την -όσο το δυνατό πιο ισότιμη- συμμετοχή των ιδιωτικών εταιρειών, ο στόχος της Ένωσης είναι ξεκάθαρος και δεδομένος: η δημιουργία διαφοροποιημένων προμηθειών υπό ανταγωνιστικές συνθήκες. Είναι εξαιρετικά σημαντική η ρύθμιση που προβλέπει ότι οι προμήθειες του Galileo πρέπει να κατευθύνονται προς μία διαφοροποιημένη και ανταγωνιστική ευρωπαϊκή βιομηχανία καθώς και από μια ευρεία κατανομή δεξιοτήτων. Εδώ λοιπόν είναι που παρουσιάζεται μια μοναδική ευκαιρία και για τις ελληνικές επιχειρήσεις που σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να μείνει ανεκμετάλλευτη.
Από τη στιγμή που ο μηχανισμός που έχει στηθεί εξασφαλίζει ευκαιρίες ισότιμης συμμετοχής φορέων του ιδιωτικού τομέα σε όλα τα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένων ΜΜΕ από όλα τα κράτη μέλη, οι έλληνες επιχειρηματίες που έχουν τη δυνατότητα συμμετοχής θα πρέπει να κινηθούν με έξυπνο τρόπο και μάλιστα άμεσα. Το ευρωπαϊκό επιχειρηματικό περιβάλλον συνεχώς μεταβάλλεται λόγω της παγκοσμιοποίησης και η προσαρμογή των Ελληνικών επιχειρήσεων σε αυτό, αποτελεί μονόδρομο. Η δυνατότητα ανοικτής πρόσβασης και ισότιμου ανταγωνισμού σε ολόκληρη την αλυσίδα βιομηχανικών προμηθειών παρουσιάζει μεγάλες οικονομικές ευκιρίες για τις ελληνικές εταιρείες ιδιαίτερα στους τομείς των κατασκευών και παροχής υπηρεσιών. Γιατί όλοι συμφωνούμε στο ότι οι Ελληνικές επιχειρήσεις πέρα από τις σημαντικές επιδόσεις που έχουν να αναδείξουν στον τομέα του τουρισμού, μπορούν να διακριθούν εξίσου και στον τομέα των κατασκευών και σε αυτόν της παροχής υπηρεσιών.
Μετά την απόφαση για συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα όσον αφορά τη λειτουργία και την εκμετάλλευση του συστήματος Galileo από το 2010 μέχρι το 2030, οι ελληνικοί φορείς και η βιομηχανία έχουν την ευκαιρία να συμμετάσχουν ενεργά και να απορροφήσουν σχετικά κονδύλια.


Ερώτηση: Υπάρχουν διαφορές, τεχνολογικές ή άλλες, μεταξύ του αμερικανικού GPS που χρησιμοποιεί τώρα η Ευρώπη και του Galileo;

ΜΣ: Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Galileo θα είναι πιο προηγμένο, με καλύτερες επιδόσεις και σαφώς ασφαλέστερο από το αμερικάνικο GPS, το οποίο σήμερα κατέχει θέση μονοπωλίου στην αγορά. Οι ανάγκες μιας σύγχρονης κοινωνίας σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να καλυφθούν από ένα και μόνο σύστημα και μάλιστα ατελές.
Τα δύο δορυφορικά δίκτυα ραδιοπλοήγησης που υπάρχουν σήμερα στον κόσμο είναι το αμερικάνικο GPS και το ρωσικό Glonass, και είχαν σχεδιαστεί για στρατιωτικούς σκοπούς την εποχή του ψυχρού πολέμου. Το ρωσικό σύστημα δεν είναι πλέον σε πλήρη επιχειρησιακή λειτουργία, ενώ το αμερικάνικο παρόλο που χρησιμοποιείται και για πολιτικούς σκοπούς δεν προσφέρει το εύρος των εφαρμογών που περιμένουμε από το Galileo.
Συγκεκριμένα, η ακρίβεια εντοπισμού θέσης του GPS είναι μέτρια -αρκετές φορές μόνο μερικών δεκάδων μέτρων- και μεταβαλλόμενη ανάλογα με τον τόπο και το χρόνο. Η αξιοπιστία του είναι αμφίβολη. Παρουσιάζει αδυναμία κάλυψης περιοχών σε ακραία γεωγραφικά πλάτη όπως και αβέβαια ισχυρότητα σήματος στις πυκνές περιοχές των αστικών κέντρων. Επίσης, σε περίπτωση κρίσης το σήμα του μπορεί να διακοπεί απροειδοποίητα για τους πολιτικούς χρήστες λόγω του στρατιωτικού του χαρακτήρα. Αυτός ακριβώς ο στρατιωτικός του χαρακτήρας συνεπάγεται έλλειψη εγγύησης και δέσμευσης υπευθυνότητας.
Αντίθετα, το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Galileo θα προσφέρει εντοπισμό θέσης με ακρίβεια ενός μέτρου χάρις στη δομή διάταξης των δορυφόρων και του συστήματος αναμετάδοσης στο έδαφος. Με την ακρίβεια αυτή μπορεί να αποφευχθεί η σύγκρουση πλοίων στην είσοδο ενός λιμένα ή να εντοπιστεί ένα κλεμμένο αυτοκίνητο ακόμα και αν αυτό βρίσκεται μέσα σε γκαράζ. Διαθέτει μεγαλύτερη αξιοπιστία αφού μπορεί να πληροφορεί το χρήστη για ενδεχόμενη βλάβη ή διακοπή εκπομπής σήματος και καλύπτει χωρίς απρόοπτα δύσκολες γεωγραφικές περιοχές όπως η βόρεια Ευρώπη.
Εξίσου σημαντικό είναι ότι η χρήση του Galileo θα είναι δωρεάν για τις βασικές εφαρμογές, όπως άλλωστε και στο GPS. Θα χρεώνονται μόνο εκείνες οι εφαρμογές που απαιτούν πολύ υψηλή ποιότητα εξυπηρέτησης, την οποία το GPS δεν μπορεί να προσφέρει.

Ερ.: Ποια η σημασία «απεξάρτησης» της Ευρώπης από το GPS;

Μ.Σ.: Πέρα από τις υψηλές απαιτήσεις ασφάλειας, επιδόσεων και τεχνολογίας που ικανοποιεί το Galileo, η πολιτική και στρατηγική σημασία του όλου εγχειρήματος είναι τεράστια αφού αποτελεί τη ναυαρχίδα της αναδυόμενης ευρωπαϊκής διαστημικής πολιτικής. Δεν είναι τυχαίο ότι παρά τις καθυστερήσεις ετών και τα προβλήματα χρηματοδότησης που αντιμετώπισε, τόσο η Επιτροπή όσο και το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο από κοινού, δίνουν το πράσινο φως για να προχωρήσει στη φάση της εγκατάστασης και εκμετάλλευσης και να χρηματοδοτηθεί εξολοκλήρου από τον κοινοτικό προϋπολογισμό, δηλαδή με τα χρήματα των ευρωπαίων φορολογουμένων.
Είναι το πρώτο βήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα αυτό και εκφράζει ακριβώς τις φιλοδοξίες των Ευρωπαίων στους τομείς του διαστήματος, της τεχνολογίας και της καινοτομίας. Ας μην ξεχνάμε ότι η αγορά δορυφορικών συστημάτων πλοήγησης θα μεταβληθεί σε σημαντική κινητήρια δύναμη της παγκόσμιας αγοράς μετά το 2010 και η Ευρώπη δεν μπορεί να απουσιάζει ως σημαντικό παίκτης από το πεδίο αυτό.
Τα οφέλη που διαφαίνονται είναι τεχνολογικά, οικονομικά και στρατηγικά. Οι Ευρωπαϊκές βιομηχανίες που συμμετέχουν αποκτούν σημαντικό τεχνολογικό ανταγωνιστικό προβάδισμα, δημιουργούνται 100,000 θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης και η θέση της Ευρώπης παγκοσμίως αναβαθμίζεται. Επιπρόσθετα, το πρόγραμμα Galileo θα υπηρετήσει και τις δομές της κοινής ευρωπαϊκής άμυνας που τα κράτη μέλη αποφάσισαν να θέσουν σε εφαρμογή, λειτουργώντας συμπληρωματικά προς τις δομές των ΗΠΑ.


Ερώτηση: Με ποιο τρόπο θα ωφελήσει το πρόγραμμα σε καίρια ζητήματα που αφορούν τη χώρα μας όπως η πυρασφάλεια και οι τηλεπικοινωνίες;

Μ.Σ: Το πλήθος των εφαρμογών του Galileo στις οποίες αναφέρθηκα παραπάνω σαφέστατα ευνοούν τη χώρα μας και τον κάθε έλληνα ξεχωριστά αφού οι βασικές εφαρμογές του θα παρέχονται δωρεάν.
Ειδικός λόγος σε αυτό το σημείο θα πρέπει να γίνει για τη σημαντική συμβολή του Galileo στην αντιμετώπιση και διαχείριση καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης ή μεγάλων καταστροφών. Εάν βρισκόταν σε λειτουργία σήμερα το πρόγραμμα Galileo, πολλά πράγματα θα είχαν διαφορετική κατάληξη στις καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού, τις πρόσφατες πλημμύρες στη Βόρεια Ελλάδα ή ακόμα και τα διάφορα ναυτικά ατυχήματα που πραγματοποιούνται κατά περιόδους στο Αιγαίο. Το πρόγραμμα συμβάλλει στην επιχειρησιακή λειτουργία των ομάδων διάσωσης με μεγαλύτερη ακρίβεια και αποτελεσματικότητα, ειδικά όταν αυτές λαμβάνουν χώρα σε δύσκολες μορφολογικά γεωγραφικές περιοχές. Το πρόγραμμα Galileo δίνει τη δυνατότητα εκτίμησης του μεγέθους των καταστροφών αφού μπορεί να συνδυάζει πληροφορίες εντοπισμού θέσης και να χαρτογραφεί περιοχές κάνοντας καταγραφή των καταστροφών. Στη φάση μετά την καταστροφή, το Galileo μπορεί να βοηθήσει στην αποκατάσταση των υποδομών και τις δραστηριότητες ανακατασκευής. Με την παρακολούθηση κατολισθήσεων, σεισμικών δονήσεων και του επιπέδου της θάλασσας το Galileo μπορεί να συμβάλλει στην εκτίμηση κινδύνων, την ελαχιστοποίηση, αλλά και σε αρκετές περιπτώσεις στην πρόληψή τους.
Όπως προανέφερα, η χώρα μας και οι έλληνες επιχειρηματίες δεν πρέπει να απουσιάζουν από έναν από τους κυριότερους βιομηχανικούς τομείς του 21ου αιώνα, τη διαστημική. Το τεχνολογικό προβάδισμα που θα αποκτήσουν οι βιομηχανίες που θα συμμετάσχουν θα τους δώσει σημαντικό ανταγωνιστικό τεχνολογικό πλεονέκτημα, ενώ παράλληλα θα δημιουργηθούν πολλές και σημαντικές θέσεις απασχόλησης στον τομέα των ηλεκτρονικών, της αεροδυναμικής και του διαστήματος. Χωρίς ελληνική επιχειρηματική συμμετοχή σε αυτό το εγχείρημα είναι αδύνατον να αναπτυχθούν δορυφορικές εφαρμογές και υπηρεσίες στη χώρα μας.
Η Ελλάδα είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί τις δορυφορικές εφαρμογές λόγω τις γεωγραφικής της θέσης και να καταστήσει την ανάπτυξή τους μία από τις εθνικές της προτεραιότητες. Μέσω του Galileo η Ελλάδα θα μπορούσε να μετατραπεί σε πρότυπο κέντρο ανάπτυξης δορυφορικών εφαρμογών στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων και την νοτιοανατολικής Ευρώπης. Είναι καιρός να στραφούμε προς το μέλλον με αισιοδοξία, να συμπεριφερθούμε έξυπνα και ευρωπαϊκά εκμεταλλευόμενοι τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται μπροστά μας