|
15.05.14 |
Ποτέ ξανά οικονομία χωρίς αξίες: Αλληλεγύη μεταξύ γενεών, όχι χρέη και ελλείμματα
(ομιλία Μ. Σχοινά στην ημερίδα της Εκκλησίας της Ελλάδος για την ΕΕ, 12 Μαΐου)
Ι. Κρίση αξιών, όχι μόνο οικονομίας
Η κρίση που βιώνουμε δεν είναι μόνο κρίση οικονομική αλλά και κρίση αξιών, ήθους και νοοτροπίας. Η Εκκλησία με τη σημερινή εκδήλωση μας προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να στοχαστούμε για το αξιακό περιεχόμενο της οικονομικής διαχείρισης. Να αναλογιστούμε τι πήγε λάθος και πως μπορούμε να το διορθώσουμε. Προσωπικά επισημαίνω τρεις παράγοντες με αρνητικό αξιακό πρόσημο στην οικονομία όπως τουλάχιστον τη ξέραμε μέχρι σήμερα:
Πρώτον, την αλόγιστη δημιουργία μη βιώσιμου -άρα και μη εξυπηρετούμενου - χρέους από τις παλαιότερες γενεές στους νεώτερους.
Δεύτερον,
τη παντελή έλλειψη επιτήρησης και εποπτείας του χρηματοπιστωτικού τομέα
που αφέθηκε από τους εθνικούς ελεγκτικούς μηχανισμούς να λειτουργεί
χωρίς όρια. Μόνο στην Ιρλανδία και στη Κύπρο οι τράπεζες έφτασαν να
χρωστούν πολλαπλάσια ποσά από το ίδιο το κράτος.
Τρίτον, την
ασύμμετρη σχέση μεταξύ των ολοένα αυξανομένων αρμοδιοτήτων οικονομικής
πολιτικής σε επίπεδο ΕΕ και των μηχανισμών δημοκρατικής λογοδοσίας που
παρέμειναν εθνικοί.
Μετά από πέντε χρόνια κρίσης, η ΕΕ έχει
δρομολογήσει τις τρεις Ενώσεις - Οικονομική, Τραπεζική και Πολιτική -
που στοχεύουν να διορθώσουν τις αιτίες του κακού έτσι ώστε η οικονομία
ν´ αναπτυχθεί σε στέρεες βάσεις, χωρίς τις παθογένειες του παρελθόντος.
ΙΙ. Η αλληλεγγύη συνυφασμένη με την έννοια της Ενωμένης Ευρώπης
Όταν
λοιπόν συζητάμε για την έννοια της αλληλεγγύης στην οικονομία πρέπει να
το κάνουμε με μια ευρύτερη λογική ex ante, όχι μόνο στη στενή της
λογική ex post. Να προλαμβάνουμε και να σχεδιάζουμε, όχι μόνο να
διορθώνουμε τα κακώς κείμενα. Η αρχή της αλληλεγγύης ήταν από τη
γέννηση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης η κινητήρια δύναμη της Ένωσης. Από τη
κοινή παραγωγή Άνθρακα και Χάλυβα στις στάχτες του Β´ Πολέμου ως τις
αναδιανεμητικές πολιτικές μέσω των Διαρθρωτικών Ταμείων και τη Χάρτα
Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, οι συνθήκες δημιουργίας της ΕΕ αποτελούν και τις
βασικές πηγές του δικαίου της.
Ακόμα και στη δυσκολότερη στιγμή
της οικονομίας, όταν πολλά κράτη μέλη έφθασαν στο χείλος της αβύσσου, η
στήριξη κι η αλληλεγγύη των εταίρων απέτρεψαν τη κατάρρευση και
εγγυήθηκαν τη συνοχή του συνόλου. Για όσους έχουν αμφιβολίες γιαυτό,
αρκεί να υπενθυμίσουμε την εμφάνιση - στις χώρες που συνεισφέρουν
βοήθεια - εθνικιστικών, μισαλλόδοξων, ακραίων δυνάμεων με μοναδικό
στόχο να δυναμιτίσουν τους μηχανισμούς ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Σε
συνδυασμό και με τις μεγάλες, ιστορικές προσπάθειες δημοσιονομικής
προσαρμογής στις χώρες που δέχθηκαν τη στήριξη, αποδείχθηκε ακόμα μια
φορά ότι ο δρόμος της αλληλεγγύης αν και δύσκολος, αποδίδει.
Οι
καταστροφολόγοι και οι προφήτες της καταστροφής διαψεύστηκαν. Η
ξενοφοβία, το μίσος και ο πειρασμός της αυτοαπομόνωσης αυξήθηκαν αλλά
δεν επικράτησαν. Οι κερδοσκόποι έπαιξαν και έχασαν. Οι αξίες μιας
κοινής, συνεκτικής ευρωπαϊκής οικονομίας δοκιμάστηκαν αλλά άντεξαν.
ΙΙΙ. Η νέα ελληνική οικονομία τώρα πιο αξιακή
Μετά
από τα δύσκολα χρόνια των θυσιών, η ελληνική οικονομία για πρώτη φορά
μετά από δεκαετίες αποκτά νέες προοπτικές. Οι μεταρρυθμίσεις και οι
διαρθρωτικές αλλαγές ανοίγουν τον δρόμο για ανάπτυξη βασισμένη σε στερεά
θεμέλια, όχι σε πήλινα πόδια, δανεικά και ελλείμματα.
Η
μεταρρύθμιση του Κράτους, η πάταξη της διαφθοράς και της σπατάλης, η
ισονομία και η φορολογική ηθική φέρνουν νέες αξίες στη καρδιά της
οικονομίας. Το ίδιο συμβαίνει και με τις τομές στην Υγεία και τις αγορές
προϊόντων και υπηρεσιών προς όφελος της κοινωνίας και των πολιτών όχι
των κατεστημένων συμφερόντων. Η διασφάλιση κοινωνικών δικαιωμάτων για
όλους και η εισαγωγή ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος - που δυστυχώς δεν
μας απασχόλησαν τα καλά χρόνια - αποτελούν τώρα προτεραιότητα για τη
στήριξη των ασθενέστερων.
ΙV. Αντί επιλόγου, τρεις ερωτήσεις
Ευχαριστώ
για τη σημερινή ευκαιρία να δούμε το αξιακό πρόσημο της οικονομίας από
την ευρωπαϊκή σκοπιά και προοπτική. Δεν είναι σύνηθες να συζητάμε για τη
διαμόρφωση των οικονομικών πολιτικών με έννοιες και αρχές αντί για
αριθμούς και ποσοτικά μεγέθη.
Σ' αυτό το πλαίσιο, θα ήθελα να κλείσω με τρία ερωτήματα που ίσως αποτελέσουν και εισαγωγή στη συζήτηση που θ´ ακολουθήσει.
1.
Κατά πόσο είναι θεμιτό και ηθικό ορισμένες γενιές να κατοχυρώνουν
παροδικά την ευημερία τους φορτώνοντας ελλείμματα, χρέη και βάρη στα
παιδιά και τα εγγόνια τους ; Ποια είναι τα όρια και η σύγχρονη έννοια
της αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών;
2. Ποιο πρέπει να είναι το
πλαίσιο δημοκρατικής εποπτείας και ελέγχου του χρηματοπιστωτικού τομέα
και όσων διαχειρίζονται τις ροές του χρήματος στη σημερινή
παγκοσμιοποιημένη οικονομία ;
3. Ενώ οι εργαζόμενοι και γενικά
οι κατέχοντες έχουν πολλά μέσα για να υπερασπιστούν τα κεκτημένα τους,
ποιος μιλάει για τους ανέργους, τους ασθενέστερους και όσους ψάχνουν τη
πρώτη ευκαιρία ;
Αυτές τις νέες αξιακές στοχεύσεις στην
οικονομία πρέπει να τις δούμε ως προτεραιότητες της εποχής μας, όχι ως
αντικείμενο ακαδημαϊκής θεώρησης. Η ώρα είναι τώρα. Ελπίζω και πιστεύω
ότι η Εκκλησία με τη πνευματική της ηγεσία αλλά και το πολύπλευρο
κοινωνικό της έργο θα πρωταγωνιστήσει σ´ αυτή τη νέα αξιακή αναδιάταξη
της οικονομίας στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.
 |
|
Τελευταία ανανέωση ( 15.05.14 )
|
